Wapienne podłoże poddane działaniu wody z rozpuszczonym w niej dwutlenkiem węgla silnie ulega procesom krasowym. Stąd też liczne jaskinie i schroniska. Na Jurze opisano ich około 1500 i nadal odkrywane są następne. Większość to niewielkie schroniska. Jaskiń o długości ponad 40 m jest około 150[3]. Najliczniejsza grupa jaskiń i schronisk jest na południowy wschód od Częstochowy[1]. Do największych jaskiń należą[5]:
- Jaskinia Wierna – 1027 m długości i 30 m głębokości
- Jaskinia Wierzchowska Górna – 975 m długości i 25 m głębokości
- Smocza Jama – 230 m długości i 15 m głębokości
- Jaskinia Ciemna – 209 m długości i 15 m głębokości
- Jaskinia Łokietka – 320 m długości i 7 m głębokości
- Jaskinia Mamutowa (Jaskinia Wierzchowska Dolna) – 326 m długości i 25 m głębokości
- Jaskinia Nietoperzowa (Jaskinia Jerzmanowicka) – 326 m długości i 25 m głębokości
- Studnisko – 337 m długości i 77,5 m głębokości
- Jaskinia Mąciwody – 185 m długości i 22 m głębokości
- Jaskinia na Świniuszce – 127 m długości i 37 m głębokości
Najgłębszą jaskinią jest Studnisko w rezerwacie przyrody Sokole Góry. Ma głębokość 77,5 m i zaczyna się pionową studnią o głębokości 30 m.
W celu zabezpieczenia przed dewastacją najcenniejsze jaskinie są zamknięte kratami, niektóre, mające postać studni, ze względów bezpieczeństwa są ogrodzone (zdarzały się śmiertelne wypadki).
Klimat wyżyny jest nieco odmienny od otaczających ją obszarów. Pokrywa śnieżna o średniej grubości do 20 cm zalega przez 80 dni w roku, a od kwietnia do września trwają okresy burzowe[6]. Roczne sumy opadów mieszczą się w granicach 650–700 mm i są nieco wyższe niż w otaczających ją regionach, średnie temperatury zaś są niższe o 0,5–1,0 °C[1]. Średnia roczna temperatura wynosi 7,5–7,6 °C. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec ze średnią temperaturą około 17 °C, ale największe upały, z temperaturą powyżej 35 °C zdarzają się w sierpniu. Najzimniejszym miesiącem jest styczeń (średnia temperatura −3 °C). Liczba dni z pokrywą śnieżną wynosi średnio 120, sezon wegetacyjny trwa ok. 210 dni[6].
Są to dane średnie z wieloletnich obserwacji. W poszczególnych latach mogą się one znacznie różnić, należy też uwzględnić postępującą zmianę klimatu (stopniowe ocieplenie), oraz duże różnice mikroklimatu w poszczególnych regionach i biotopach.
